Co dwie lufy to niejedna – niezwykły konfederacki rewolwer LeMata

2025-10-16
Co dwie lufy to niejedna – niezwykły konfederacki rewolwer LeMata

 

XIX wiek obfitował w fantazyjne patenty broni palnej. Jedną z najbardziej zadziwiających konstrukcji rewolweru stworzył mieszkający w Stanach Zjednoczonych francuski lekarz dr Jean Alexandre François LeMat.(po lewej)

LeMat przybył do Ameryki w 1843 roku, by kontynuować studia medyczne i rozpocząć własną praktykę lekarską w Nowym Orleanie. Oprócz swojej specjalizacji w chirurgii francuski doktor zasłynął innowacjami w dziedzinie medycyny, nawigacji i rusznikarstwa. Jednak najsłynniejszym z wynalazków doktora LeMata był pochodzący z 1856 roku patent na dziesięciostrzałowy, kapiszonowy rewolwer z dwiema lufami, opracowany wspólnie z kuzynem jego żony – majorem U.S. Army (i późniejszym generałem Konfederacji) Pierrem Gustave’em Toutant Beauregardem.(po prawej)

 dr Jean Alexandre Francois LeMat 1821-1895
 gen. Pierre Gustave Toutant Beauregard 1818-1893

„Rewolwer kartaczowy” doktora LeMata

Na pierwszy rzut oka wynalazek wyraźnie opierał się na stylistyce europejskich rewolwerów, zbliżonej do brytyjskiego Webleya Long Spur. Broń miała otwartą ramę z dziewięciokomorowym bębenkiem osadzonym na osi, która była jednocześnie gładką od wewnątrz, wkręconą w tylną część ramy i mocowaną dwoma pierścieniami, „lufą kartaczową” o kalibrze 0,63′ (20 ga), przeznaczoną do strzelania ładunkiem śrutowym. Natomiast górna, oktagonalna lufa o długości 6,75 cala występowała w kalibrze 0,42′ i posiadała gwintowanie z pięcioma bruzdami prawoskrętnymi.

(rewolwer syst. LeMat na ekspozycji musée de l'Armée w Paryżu)

Rwolwer_Lemat_Cavalry_44_020
Rwolwer_Lemat_Cavalry_44_024

Jeśli chodzi o pracę zamka, był to jednotaktowy rewolwer z dwiema pozycjami kurka. Aby kurek uderzył w kominek z kapiszonem odpalający dolną lufę, przestawiano młoteczek kurka na zawiasie do dolnej pozycji. Kule wtłaczano do komór bębna za pomocą dźwigniowego pobojczyka, zamontowanego z prawej strony lufy – w modelu pierwszym, lub z lewej strony – w późniejszym modelu drugim z 1862 roku. Kolejna różnica między wersjami broni to sposób mocowania lufy do szkieletu i jej rozmontowywania: w modelu pierwszym za pomocą śruby, natomiast w drugim – dzięki dźwigni.

Ładunek śrutowy dobijano za pomocą stempla z płaską, okrągłą końcówką, wyjmowanego poprzez odkręcenie ze środka pobojczyka. Przyrządy celownicze składały się z trójkątnej muszki i szczerbinki wyciętej na grzbiecie kurka, podobnie jak w rewolwerach systemu Colta. Rewolwer posiadał moletowany chwyt z drewna orzechowego z ogniwkiem (w modelu 1) lub przelotką (w modelu 2) do mocowania smyczy, dzięki czemu, nawet gdy rewolwer wypadł w boju z ręki, żołnierz nie gubił go w polu.

W służbie Armii Stanów Skonfederowanych

Pierwsze egzemplarze prototypowe rewolweru systemu LeMata powstały w 1859 roku w Filadelfii, w manufakturze rusznikarskiej Johna H. Kirdera. Jednak wybuch wojny secesyjnej w 1861 roku sprawił, że broń ostatecznie przeznaczono dla nowopowstałych Wojsk Stanów Skonfederowanych (CSA). Gubernator stanu Luizjana mianował francuskiego doktora pułkownikiem milicji stanowej i swoim adiutantem.

Produkcję przeniesiono do Liège i Paryża, gdzie zajmowała się nią wytwórnia Charlesa Frederica Girarda. Ostatecznie gotowe egzemplarze trafiały przez Birmingham do portów Konfederacji.

Wielu konfederackich oficerów używało LeMatów jako swojej broni bocznej, m.in. Beauregard, Forrest, Stuart, Bragg i „Stonewall” Jackson.

Rewolwer_LeMatt__028.jpg_net
baby LeMatt

Baby LeMat i dalsze losy

Pod koniec wojny zaprojektowano dla marynarki konfederackiej mniejszy rewolwer, zwany Baby LeMat, z lufami głównymi o długości 4,7 cala i kalibrze 0,32′ oraz lufie kartaczowej o średnicy 0,41′. Do zakończenia wojny w kwietniu 1865 roku wyprodukowano zaledwie 100 sztuk tej wersji.

Po wojnie paryska wytwórnia F. Girard i Syn kontynuowała produkcję do 1875 roku. Część rewolwerów przekonwertowano na amunicję zespoloną i trafiły m.in. do wojsk francuskich walczących z Armią Królestwa Prus w 1870 roku.

Współczesne repliki

Oryginalne rewolwery LeMata osiągają dziś na aukcjach zawrotne sumy. Firma Navy Arms produkowała repliki w latach 80. XX wieku, a obecnie zajmuje się tym Fratelli Pietta – modele Cavalry i Army.

Zasadniczą różnicą między oryginałem a replikami jest kaliber lufy gwintowanej – zamiast 0,42′ zastosowano powszechniejszy 0,44′. Dzięki temu współczesne repliki są łatwiejsze w użytkowaniu.

Dziesięć strzałów czystej frajdy – tak można podsumować wrażenia ze strzelania z rewolweru Konfederacji.

Rwolwer_Lemat_Cavalry_44_020

Wybrana bibliografia

  • Adler D., Guns of the Civil War, Minneapolis 2011.

  • Bidziński S., Mechanicy i Styliści. Historia i Praktyka Rewolweru i Pistoletu XIX i XX stulecia, Wrocław 1996.

  • Mjr Myatt F., M.C.M., Pistolety i Rewolwery. Ilustrowana historia broni krótkiej od szesnastego wieku do czasów współczesnych, tłum. L. Erenfeicht, Warszawa 1993.

  • Edmunds F. R., „Some Thoughts on the Confederate LeMat Revolver”, w: ,,American Society of Arms Collectors”, nr. 100, 2009, s. 24–28.

  • Bates J., M. Compston, Percussion Pistols and Revolvers. History, Performance and Practical Use, Lincoln NE 2005.

  • Graf J. F., Standard Catalog of Civil War Firearms, Iola 2008.

  • Flayderman N., Flayderman’s Guide to Antique American Firearms and Their Values, wyd. IV, 1987.

 

Autor

Dr Wojciech Lorek- historyk wojskowości, bronioznawca i rekonstruktor historyczny.

Kurator Działu Broni w Wielkopolskim Muzeum Wojskowym w Poznaniu

Dr Wojciech Lorek

Polecane

Rewolwer czarnoprochowy Le  Mat Army

Rewolwer czarnoprochowy Le Mat Army

6 998,00 zł brutto/1szt.
pixel